ทะเลในช่วงหน้าฝนมักจะเจอกับเจ้าสัตว์ตัวนิ่มใส นั่นก็คือ แมงกะพรุน ซึ่งบางชนิดจะมีเข็มพิษที่บริเวณหนวด เมื่อโดนจะเกิดอาการคัน ผื่นบวมแดง รอยไหม้ ปวดแสบปวดร้อน หรืออาการอาจรุนแรงถึงขั้นเสียชีวิตได้เลย ในบทความนี้ เรามาทำความรู้จักกับแมงกะพรุนให้มากขึ้น พร้อมวิธีปฐมพยาบาลเมื่อโดนพิษ ที่รู้ไว้ไม่เสียหาย
แมงกะพรุน สัตว์ทะเล ที่ควรระวัง
สัตว์น้ำไม่มีกระดูกสันหลัง จำพวกเดียวกับปะการัง ใสคล้ายวุ้น ด้านบนเป็นวงโค้งคล้ายร่ม ด้านล่างตอนกลางเป็นอวัยวะทำหน้าที่กินและย่อยอาหาร มีหลายชนิด ซึ่งแมงกะพรุนถ้วย แมงกะพรุนไฟ และแมงกะพรุนลาย จะมีพิษ โดยมาจากเข็มพิษ หรือ nematocyst แมงกะพรุนบางชนิดอาจทำให้ผู้ถูกต่อยช็อคเสียชีวิตได้
อาการเมื่อโดนพิษแมงกะพรุน
ผิวหนังจะเกิดการระคายเคือง ซึ่งสารพิษบางตัวนอกจากจะทำให้เกิดผื่นแพ้แล้ว ยังมีพิษต่อหัวใจอีกด้วย เมื่อโดนแมงกะพรุนไฟ บริเวณที่สัมผัสกับหนวดจะเป็นสีแดง เจ็บ บวม เป็นตุ่มน้ำใส อาจมีเนื้อบางส่วนเน่าตาย และกลายเป็นรอยแผลเป็น คนที่แพ้พิษของแมงกะพรุนจะมีอาการอย่างรวดเร็วภายใน 10 – 15 นาที คือ ปวดท้อง คลื่นไส้ หายใจลำบาก ชัก และหมดสติ
วิธีปฐมพยาบาล
- เมื่อสัมผัสพิษแมงกะพรุนให้ขึ้นจากน้ำเร็วที่สุด เพราะอาจมีอาการแพ้รุนแรงตามมาจนทำให้จมน้ำได้
- ใช้น้ำส้มสายชูราดบริเวณแผลต่อเนื่องนาน 30 วินาที ถ้าไม่มีให้ล้างด้วยน้ำทะเล
- ไม่ควรล้างโดยน้ำเปล่า หรือของเหลวชนิดอื่น เพราะจะเป็นการกระตุ้นกระเปาะพิษให้แตกเพิ่มขึ้น
- สามารถใช้ผักบุ้งทะเลรักษาได้ โดยนำไปล้างให้สะอาดแล้วตำให้ละเอียด จากนั้นคั้นเอาน้ำมาทาบริเวณแผล
- หากมีหนวดแมงกะพรุนติดอยู่ ให้คีบออกแล้วใช้วัสดุแข็งๆ ขอบเรียบ เช่น เปลือกหอย บัตรเครดิต ปาดเอาเยื่อเมือกบาง ๆ ที่เคลือบผิวอยู่ออกไปให้หมด
- ห้ามถูหรือสัมผัสบริเวณแผลด้วยมือเปล่าเพราะยังอาจมีเข็มพิษติดค้างอยู่
- หากไม่มีอาการหรืออาการไม่รุนแรง ควรสังเกตอาการต่ออย่างน้อย 1 ชั่วโมง เพราะอาจมีอาการแพ้ตามมาภายหลังได้
- หากมีอาการแพ้รุนแรง เช่น อาการหอบ หรือหายใจไม่ออก ควรนำส่งโรงพยาบาลให้เร็วที่สุด
วิธีป้องกันการโดนพิษแมงกะพรุน
การเที่ยวทะเลช่วงฤดูฝนจนถึงต้นฤดูหนาว จะต้องใช้ความระมัดระวังมากขึ้น เนื่องจากฤดูฝนซึ่งเป็นช่วงขยายพันธุ์ของแมงกะพรุน ใส่เสื้อผ้าที่มิดชิด Wet suit หรือชุดทำจากไลครา (Lycra) ไม่จับแมงกะพรุนมาเล่นเพราะอาจจะโดนเข็มพิษได้ ไม่เล่นน้ำทะเลหลังจากฝนตกใหม่ ๆ หลีกเลี่ยงการเล่นน้ำช่วงกลางคืน เพราะแมงกะพรุนจะขึ้นมาบนผิวน้ำ
บทสรุป เรื่องพิษแมงกะพรุน
แมงกะพรุน พบมากบริเวณใกล้ชายหาดหลังฝนตกใหม่ ๆ โดยเฉพาะบริเวณฝั่งอ่าวไทย โดยแมงกะพรุนชนิดที่มีพิษร้ายแรงและอาจทำให้เสียชีวิตอย่างรวดเร็ว คือ แมงกะพรุนกล่อง (Box Jellyfish) ซึ่งพิษจะกระจายอยู่ทั่วไปในทุกส่วน แต่จะมีมากที่สุดบริเวณหนวด ฉะนั้น ก่อนลงเล่นน้ำทะเล ควรสังเกตบริเวณชายหาดเสมอว่ามีซากแมงกะพรุนหรือไม่ เพื่อหลีกเลี่ยงอันตรายที่อาจเกิดขึ้น
